Cinéma vérité, ook wel bekend als ‘directe cinema’ of ‘observationele cinema’, is een stijl van documentairefilms die in de jaren zestig opkwam. Het wordt gekenmerkt door het gebruik van handcamera's, natuurlijke verlichting en een "fly-on-the-wall" -benadering voor het vastleggen van gebeurtenissen uit het echte leven. In dit artikel onderzoeken we de oorsprong van cinéma vérité en de impact ervan op de wereld van het maken van documentaires.
Wat is Cinéma Vérité?
Cinéma vérité is een Franse term die zich vertaalt naar "waarheidsgetrouwe cinema". Het is een stijl van documentairefilms die tot doel heeft gebeurtenissen en situaties uit het echte leven vast te leggen zonder enige inmenging of manipulatie van de filmmaker. Deze aanpak staat vaak in contrast met het traditionele documentairefilmmaken, waarbij interviews, voice-overs en scriptvertelling betrokken zijn.
Cinéma vérité wordt vaak geassocieerd met de Franse New Wave-beweging uit de jaren zestig, die traditionele Hollywood-filmtechnieken verwierp en een meer naturalistische en spontane benadering van het vertellen van verhalen omarmde. Filmmakers als Jean Rouch, Edgar Morin en D.A. Pennebaker waren pioniers van deze stijl en hun werk maakte de weg vrij voor de ontwikkeling van cinéma vérité.
De oorsprong van Cinéma Vérité
De oorsprong van cinéma vérité gaat terug tot de jaren twintig, met de ontwikkeling van lichtgewicht, draagbare camera's en geluidsopnameapparatuur. Hierdoor konden filmmakers gebeurtenissen en gesprekken uit het echte leven vastleggen zonder dat er een studio of gecontroleerde omgeving nodig was.
Het duurde echter tot de jaren zestig voordat cinéma vérité echt naar voren kwam als een aparte stijl van documentairefilms. Dit was grotendeels te danken aan de invloed van de Franse New Wave-beweging, die traditionele filmtechnieken verwierp en een meer naturalistische en spontane benadering van het vertellen van verhalen omarmde.
De invloed van Jean Rouch
Een van de sleutelfiguren in de ontwikkeling van cinéma vérité was de Franse filmmaker Jean Rouch. In de jaren vijftig begon Rouch te experimenteren met een nieuwe stijl van documentairefilms, die hij "cinéma vérité" noemde. Hij geloofde dat hij door het gebruik van handcamera's en natuurlijk licht authentiekere en waarheidsgetrouwere momenten op film kon vastleggen.
Rouchs beroemdste film, "Chronicle of a Summer" (1961), wordt beschouwd als een mijlpaal in de ontwikkeling van cinéma vérité. In deze film interviewden Rouch en co-regisseur Edgar Morin een groep Parijzenaars over hun leven en hun gedachten over verschillende sociale en politieke kwesties. Het ongeschreven en spontane karakter van de film, evenals het gebruik van handcamera's, maakten het tot een baanbrekend werk in de wereld van het maken van documentaires.
De impact van D.A. Pennebaker
Een andere invloedrijke figuur in de ontwikkeling van cinéma vérité was de Amerikaanse filmmaker D.A. Pennebaker. Begin jaren zestig begon Pennebaker te experimenteren met een nieuwe stijl van documentairefilms, die hij "directe cinema" noemde. Net als cinéma vérité is directe cinema bedoeld om gebeurtenissen en situaties uit het echte leven vast te leggen zonder enige tussenkomst of manipulatie van de filmmaker.
Pennebakers beroemdste film, "Don't Look Back" (1967), wordt beschouwd als een klassieker van het cinéma vérité-genre. In deze film volgde Pennebaker muzikant Bob Dylan tijdens zijn concerttournee door Engeland in 1965. Het gebruik van handcamera's en natuurlijk licht in de film, evenals het ongeschreven en spontane karakter ervan, maakten het tot een baanbrekend werk in de wereld van het maken van documentaires.
De kenmerken van Cinéma Vérité
Cinéma vérité wordt gekenmerkt door het gebruik van handcamera's, natuurlijke verlichting en een "fly-on-the-wall" -benadering voor het vastleggen van gebeurtenissen uit het echte leven. In tegenstelling tot traditionele documentairefilms, waarbij vaak interviews, voice-overs en scriptvertelling betrokken zijn, heeft cinéma vérité tot doel momenten uit het echte leven vast te leggen zoals ze plaatsvinden, zonder enige tussenkomst of manipulatie van de filmmaker.
Handcamera's
Een van de belangrijkste kenmerken van cinéma vérité is het gebruik van handcamera's. Hierdoor kunnen filmmakers gebeurtenissen en gesprekken uit het echte leven op een meer natuurlijke en spontane manier vastleggen. Handcamera's geven filmmakers ook de vrijheid om te bewegen en de actie te volgen, in plaats van beperkt te zijn tot een stationaire positie.
Natuurlijke verlichting
Een ander belangrijk aspect van cinéma vérité is het gebruik van natuurlijk licht. Dit betekent dat filmmakers geen gebruik maken van kunstlicht en geen opnames maken in een gecontroleerde omgeving. In plaats daarvan vertrouwen ze op het natuurlijke licht dat beschikbaar is op de locatie waar ze filmen. Dit draagt bij aan de authenticiteit en het realisme van de film.
Fly-on-the-Wall-aanpak
De ‘fly-on-the-wall’-benadering is een sleutelelement van cinéma vérité. Dit betekent dat de filmmaker zich niet bemoeit met de gebeurtenissen die op film worden vastgelegd en deze ook niet manipuleert. In plaats daarvan fungeren ze als een stille waarnemer, waardoor de actie zich op natuurlijke wijze kan ontvouwen. Deze aanpak geeft kijkers het gevoel deel uit te maken van de gebeurtenissen, in plaats van er alleen maar vanaf een afstand naar te kijken.
De erfenis van Cinéma Vérité
Cinéma vérité heeft een blijvende impact gehad op de wereld van het maken van documentaires. De nadruk op authenticiteit en realisme heeft talloze filmmakers beïnvloed en is een populaire stijl geworden voor het vastleggen van gebeurtenissen en situaties uit het echte leven.
De technieken en principes van cinéma vérité zijn ook aangepast en opgenomen in andere vormen van filmmaken, zoals reality-tv en mockumentaries. Dit toont de blijvende invloed van deze baanbrekende stijl van documentairefilmmaken.
Conclusie
Cinéma vérité is een stijl van documentairefilms die in de jaren zestig opkwam en wordt gekenmerkt door het gebruik van handcamera's, natuurlijk licht en een 'fly-on-the-wall'-benadering voor het vastleggen van gebeurtenissen uit het echte leven. Het heeft een blijvende impact gehad op de wereld van het maken van documentaires en blijft filmmakers vandaag de dag beïnvloeden. Door de oorsprong en kenmerken ervan te onderzoeken, kunnen we deze baanbrekende stijl van filmmaken beter begrijpen.